کد مطلب:40323 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

با توجه به آية 56 سورة احزاب كه ميفرمايد: همانا خداوند و ملائكه او بر پيامبر6 درود ميفرستند.، لطفاً روايات معتبري كه دربارة صلوات فرستادن وارد شده را بيان كنيد؟ تفسير آيه فوق، از نظر اهل سنت چگونه است؟ آنها كيفيت صلوات فرستادن را چگونه بيان ميكنند؟ همچنين دربارة عبارت وَ عَجِّل فَرَجَهُم كه در پايان صلوات گفته ميشود، توضيح بفرماييد.

الف ـ صلوات; يعني درود فرستادن بر رسول گرامي اسلام و خاندان پاك آن حضرت در قرآن كريم درباره خود پيامبر6 امر شده است; إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَـََّئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَي النَّبِيِّ يَـََّأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيمًا;(احزاب،56) خدا و فرشتگان بر پيامبر درود ميفرستند اي مؤمنان ]شما نيز[ بر او درود فرستيد و كاملاً در برابر او تسليم باشيد. و درود فرستادن به آل اطهار پيامبر اكرم در روايات، تاكيد شده است.

ابوحمزه ثمالي از يكي از ياران پيامبر6 به نام كعب چنين نقل ميكند: هنگامي كه آيه فوق نازل شد عرض كرديم سلام بر تو را ما ميدانيم چگونه است، اما صلات بر شما بايد چگونه باشد؟ حضرت فرمود: بگوييد: اللهم صل علي محمد و آل محمد...(الدرالمنثور، سيوطي، ج 6، ص 571، داراحيأ التراث العربي.)

ذكر اين نكته لازم است كه صلوات هر گاه به خدا نسبت داده شود به معناي فرستادن رحمت است مانند: هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَ مَلَـََّئِكَتُه;(احزاب،43) او كسي است كه بر شما درود و رحمت ميفرستد و فرشتگان او ]نيز براي شما تقاضاي رحمت ميكنند[. و هر گاه به فرشتگان و مؤمنان منسوب گردد به معناي طلب رحمت ميباشد مانند آيه فوق.

بنابراين صلوات مؤمنان براي پيامبر و اهلبيتش درخواست طلب رحمت از خداوند براي آنان است كه در واقع به معناي درخواست علو درجه و رفعت مقام براي آنان ميباشد. در ضمن آن يك نوع تزكيه و طهارت نفس نيز براي مؤمنان است. همچنان كه در زيارت جامعه كبيره آمده است. خداوند شما را در خاندانهايي قرار داد كه امر به رفعتش فرمود و به ذكر نام خدا در آن خاندانها فرمان داد و درود و صلوات ما را بر شما حكم گردانيد و نعمت ولايت شما را مخصوص ما گردانيد براي نيكويي فطرت و خلقت ما و پاكي نفوس ما و براي تزكيه ما و براي تزكيه و پاكيزگي ]روح[ ما ]از علايق دنيا[ و كفاره گناهان ما.

حكمت صلوات علاوه بر موارد فوق عبارت است از تجديد عهد و توفيق ارتباط آحاد امت با پيامبر و امامان خويش در همه حال و اين خود انگيزهاي ميشود براي اطاعت مردم از پيامبر; چنان كه يكي از حكمتهاي اقامه نماز به ياد خدا بودن و ايجاد ارتباط عهد و پيمان با اوست; أَقِمِ الصَّلَوَةَ لِذِكْرِيَّ.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي، ج 16، ص 338، انتشارات جامعه مدرسين / تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 17، ص 415، دارالكتب الاسلامية / معارف و معاريف، سيد مصطفي حسيني دشتي، واژه صلوات.)

نكته قابل توجه اين است كه دربارة صلوات بر پيامبر اكرم، در روايات بي شماري كه از طرق اهل سنت و اهل بيت: رسيده، به صراحت آمده است كه هنگام صلوات آل محمد را به محمّد بيفزاييد.

در درالمنثور، از صحيح بخاري، مسلم، ابوداود، ترمذي، نسائي، ابن ماجه، ابن مردويه و راويان ديگري از كعب بن عجره نقل شده كه: مردي خدمت پيامبر6، عرض كرد: ما چگونگي سلام بر تو را ميدانيم، اما صلوات بر شما چگونه بايد باشد؟ پيامبر فرمود: بگو: اللهم صل علي محمد و علي آل محمد كما صليت... ايشان (نويسنده تفسير درالمنثور، علاوه بر حديث فوق، هيجده حديث ديگر نقل كرده كه در آنها تصريح شده كه آل محمد را بايد به هنگام صلوات ذكر كرد.(درالمنثور، جلال الدين سيوطي، ج 6، ص 570ـ580، داراحيأ التراث العربي.)

اين نكته نيز قابل توجه است كه در بعضي از روايات اهل سنت و بسياري از روايات شيعه آمده است كه نبايد با كلمه علي ميان محمد و آل محمد جدايي افكند، بلكه كيفيت صلوات به اين صورت است: اللّهم صل علي محمد و آل محمد

در حديثي پيامبر6 ميفرمايد: هرگز بر من صلوات ناقص نفرستيد! عرض كردند: صلوات ناقص چيست؟ فرمود:

اين است كه فقط بگوييد: اللهم صل علي محمد و ادامه ندهيد، بلكه بگوييد: اللهم صل علي محمد و آل محمد.(وسائل الشيعه، شيخ حرّ عاملي;، ج 7، ص 207، نشر مؤسسه آل البيت:.)

ب ـ دربارة كيفيت صلوات، روايات متعدد رسيده است، از جمله آن كه در روايتي از امام صادقآمده است: هر كس بعد از نماز ظهر و فجر بگويد: اللّهم صل علي محمد.....و عجل فرجهم، نميميرد مگر آن كه قائم آل محمد6 را درك نمايد.(مستدرك الوسائل، محدث نوري، ج 5، ص 96، مؤسسه آل البيت.)

بنابراين، با توجه به روايت فوق، بهتر است به دنبال صلوات بر محمد و آل محمد6، جملة و عجل فرجهم آورده شود.

در مورد نحوة صلوات فرستادن اهل تسنن، متأسفانه برخي از آنها صلوات را به صورت ناقص (و بدون ذكر آل محمد) ادا ميكنند.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 17، ص 416ـ422، دارالكتب الاسلامية.)